عقیم سازی سگ؛ آیا این کار لازم است؟

مقدمه

مسئله عقیم سازی سگ ها در حوالی سن بلوغ، یکی از چالش‌هایی کسانی است که سگ در خانه خود نگه‌داری می‌کنند. کسانی که تجربه نگه‌داری سگ را دارند، احتمالا چیزهایی در این خصوص از دامپزشک خود شنیده باشند. با این حال برای کسانی که به تازگی قصد نگه‌داری دارند، دانستن مطالبی که در ادامه خواهیم گفت، لزوم دارد.

برای شروع، دوباره چیزی که در بخش نژادهای سگ گفتیم را توضیح می‌دهیم. انسان بود که سگ را اهلی کرد. نژادهای سگ همینک بیش از هر حیوان دیگری در سراسر کره خاکی هستند. در تولید این نژادها، انسان دست داشته است. امکان به وجود آمدن سگی مانند پامرانین در طبیعت، صفر بود. این سگ توانایی زنده ماندن خارج از نزدیکی انسان را ندارد. بسیاری از سگ‌ها چنین وضعیتی دارند.

حالا بیاید به این فکر کنیم که در جهان ما، چیزی به نام عقیم سازی سگ وجود نداشت. یک سگ ماده قادر است طی یک سال شانزده توله به دنیا بیاورد. سگ مادر و توله‌هایش تا سال دوم، قادر هستند این جمعیت را به 128 سگ برسانند. کاری به سگ‌های دیگر نداریم. تنها با یک سگ و توله‌هایش به عنوان سگ‌های پدر و مادر کار داریم. پس از شش سال، این جمعیت می‌تواند به 67 هزار سگ برسد. چه کسی از این سگ‌ها مراقبت خواهد کرد؟ به عنوان شهروندان کشوری که سگ‌هایش توسط شهرداری کشته می‌شوند، چه کسی را می‌توان مسئول این وضعیت دانست؟

سگ‌ها می‌توانند دو بار در سال زایمان کنند و گاه تا 16 توله در سال به دنیا بیاورند. از لزوم عقیم سازی گربه‌ها گفتیم. از این نظر، وضعیت سگ‌ها بغرنج‌تر از گربه‌ها است. سالیانه 55 هزار نفر در جهان از بیماری هاری، ناشی از گاز گرفته شدن توسط سگ‌ها می‌میرند. به همین دلیل روند نابودسازی سگ‌های ولگرد توسط دولت و شهرداری‌ها و حتی گاه مردم، بسیار خشونت‌آمیز است.

حدود 500 میلیون سگ در جهان وجود دارد که عمدتا بدون سرپرست هستند. سگ های خیابانی و سگ های پناهگاه‌ها، می‌توانند با یک سری واکسیناسیون و گذراندن دوره‌های تربیت سگ، حیوان خانگی جدید شما باشند.

بلوغ جنسی

سگ‌ها معمولا از شش تا هشت ماهگی بالغ می‌شوند. آنها از همین سن قادر به باردار شدن یا باردادر کردن هستند. سن بلوغ تا حدودی در نژادهای متفاوت فرق می‌کند. نژادهای کوچک زودتر از نژادهای بزرگ بالغ می‌شوند. اگرچه توانایی باردار کردن و باردار شدن از شش تا هشت ماهگی فراهم است، بلوغ کامل در 12 تا 14 ماهگی اتفاق می‌افتد. این فعالیت می‌تواند تا 8 یا 10 سالگی ادامه پیدا کند.

سگ نر در هر زمان قادر به جفتگیری است و هیچگونه محدودیت زمانی ندارد. با این حال مسئله برای سگ ماده متفاوت است. سگ ماده برای جفتگیری باید فحل شود. فحل، به معنی دوره پذیرش جنسی است. در شش یا هفت ماهگی، سگ‌ها برای اولین بار فحل می‌شوند. البته گاهی اولین فحل ممکن است ماه‌ها پس از این تاریخ آغاز شود و چیز عجیبی نیست. البته اگر تا دو سالگی سگ فحل نشود، باید او را به دامپزشک برد. فحل شدن در سگ معمولا دو بار در سال اتفاق می‌افتد. تنها در همین دوره سگ ماده به سگ نر اجازه جفتگیری می‌دهد.

هر دوره فحل بین 18 تا 21 روز طول می‌کشد. از نشانه‌های این موضوع، تورم در لبه واژن است. سپس خونریزی (پریود) آغاز می‌شود. به طور متوسط دوره خونریزی، ده روز به طول می‌انجامد. به دلیل خونریزی، سگ نر جذب او می‌شود. با این حال تا پایان یا کم شدن خونریزی، سگ ماده اجازه نزدیکی نمی‌دهد. واژن در زمان پایان خونریزی، بزرگ می‌شود و حالا سگ ماده آماده نزدیکی است. این دوره بین 5 تا 12 روز طول دارد. پس از جفتگیری موفق، دوره فحل تمام می‌شود. سگ‌های ماده عمدتا در دی و اسفند یا مرداد و شهریور فحل می‌شوند. با این حال اگر سگ شما 3 یا 4 بار در سال فحل شود، باز هم چیز چندان عجیبی نیست.

بارداری

دوره بارداری سگ‌ها حدود دو ماه به طول می‌انجامد. از هفته پنجم متوجه ورم در شکم او خواهید شد. سینه‌ها نیز بزرگ می‌شوند و نوک آنها صورتی خواهد شد. از 3-4 روز قبل از زایمان، نوک سینه ترشح آبدار دارد. در زمان بارداری، سگ ماده به توجه مضاعفی نیاز دارد. غذای سگ باردار، متفاوت از غذای سگ معمولی است. مراقبت‌ها نیز بیشتر است. او باید به طور مرتب به نزد دامپزشک برده شود. یک سری تمرین ورزشی نیز خواهد داشت.

پس از وضع حمل نیز مراقبت‌ها تمام نمی‌شود. به جز سگ مادر، توله سگ‌ها نیز به مراقبت بسیار زیادی در ابتدا احتیاج دارند.

یک سری قرص ضدبارداری نیز برای سگ‌ها در بازار موجود است. با این حال این راهکار توصیه نمی‌شوند. این قرص‌ها عوارض جانبی بسیاری دارند.

عقیم سازی

به دلایل مسائل و مشکلات ذکرشده، عقیم سازی بهترین راهکار برای عمده موارد است. عقیم سازی سگ با جراحی انجام می‌شود. بیضه‌های سگ نر و تخمدان (یا تخمدان و رحم) سگ ماده خارج می‌شوند. عمل سگ نر به دلیل بیرون بودن بیضه‌ها زمان کوتاه‌تری خواهد داشت.

سگ ماده

همانطور که گفته شد در خصوص سگ ماده دو شیوه متفاوت وجود دارد. روش OVA که رحم و تخمدان خارج می‌شوند. روش OVE که فقط تخمدان خارج می‌شود. در سال‌های اخیر بیشتر دامپزشکان روش دوم را توصیه کرده‌اند. در واقع به نظر می‌رسد برداشت رحم عملی بی‌مورد است. تمام اهداف (نازا شدن سگ، قطع تولید هورمون استروژن و پروژسترون، اتمام فحلگی و …) به انجام می‌رسند. همینطور در روش OVE درد عمل جراحی کاهش پیدا می‌کند. با این حال کسانی که روش OVE را توصیه می‌کنند، استدلال دیگری دارند. با خارج کردن رحم، ریسک سرطان رحم نیز از بین می‌رود.

برای جراحی OVE بیشتر از روش لاپاراسکوپی استفاده می‌شود. در این روش دو سوراخ کوچک بین 5 تا 10 میلیمتر در شکم سگ انجام می‌شود. دوربینی ظریف وارد شکم می‌شود و از سمت دیگر ابزارهای بریدن و خارج کردن وارد می‌شود. پس از خارج کردن تخمدان نیز چسب‌های عضلانی، زخم‌ها را می‌بندند. اگرچه نیاز این عمل نیاز به دقت بسیار بالایی دارد، درد و مشکلات جراحی برای سگ در آن کمتر است. دوره بهبودی نیز یک هفته تا ده روز است.

به عنوان روشی موقتی، وازکتومی در سگ‌های ماده امکان دارد. با این کار عوارض دوره تناسلی و خونریزی در سگ‌های ماده از بین می‌رود. احتمال سرطان تخمدان و عفونت رحم نیز در این روش کاهش پیدا می‌کند. این روش مناسب کسانی است که دوست دارند توله‌های سگِ محبوب خود را بزرگ کنند اما همینک شرایط این کار را ندارند.

سگ نر

روشی به نام زویترین برای عقیم سازی سگ نر بدون جراحی وجود دارد. به صورت آمپلو به دو بیضه‌ی سگ تزریق می‌شود و لوله منتقل کننده اسپرم مسدود می‌شود. در این روش نیز سگ برای همیشه عقیم می‌شود و بیضه نیز کوچک خواهد شد. با این حال در این روش، نیمی از تستوسترون در بدن سگ باقی می‌ماند. در واقع سگ تا حدودی هنوز میل جنسی خود را حفظ خواهد کرد.

همینطور در برخی کشورها از سوپرلورین برای خنثی کردن هورمون جنسی در سگ نر به مدت یک سال استفاده می‌شود. در برخی کشورهای دیگر این روش تنها برای اسب‌ها تائید شده است.

وازکتومی در سگ‌های نر نیز در دسترس است. در این روش وازدفران بریده یا گره زده می‌شود. در این روش نیز در سطح هورمون‌های جنسی حیوان تفاوتی به وجود نمی‌آید و تنها از تولد ناخواسته جلوگیری می‌شود.

فواید عقیم سازی

به جز مسئله جمعیت که به آن اشاره شد، عقیم‌سازی فواید دیگری نیز دارد. این دلایل را با هم مرور خواهیم کرد.

• احتمال سرطان سینه کاهش پیدا خواهد کرد. مهمترین عامل این سرطان، هورمون استروژن است. بهترین راه این است که پیش از اولین فحل، سگ را عقیم کنید. احتمال بروز این سرطان در سگی که پیش از اولین فحل عقیم شده‌اند، پنج در هزار است. با این حال اگر پس از اولین فحل عقیم سازی یگ را انجام دهید، 8 درصد امکان بروز این مشکل وجود دارد. البته همه سرطان‌های سینه بدخیم نیستند.
• احتمال تومور دستگاه‌ تناسلی کاهش می‌یابد. در اثر جفت‌گیری به وجود می‌آید. برای هر دو جنس احتمال آن وجود دارد و چیز بسیار زشت و ترسناکی است.